परवा ११ नोव्हेंबरला चीनच्या अलिबाबा.कॉमने एक नवा विक्रीचा उच्चांक गाठला. सिंगल्स डे म्हणून ओळखल्या जाणार्या या दिवसामध्ये अलिबाबा.कॉमने तब्बल ३० बिलियन डॉलर्स इतकी विक्री केली. जगामध्ये कोणत्याही कंपनीने एका दिवसात केलेल्या विक्रीचा हा जागतिक विक्रम होता. अलिबाबाने गेल्या वर्षी सिंगल्स डे मध्ये २५ बिलियन डॉलर्सचा सेल्स केला होता.
मित्रांनो, हा सेल्स किती मोठा होता ते समजावून घेण्यासाठी आपण आपल्या भारतातील इकॉमर्स कंपन्यांचं उदाहरण घेऊया. फ्लिपकार्ट आणि अॅमेझॉन या दोन मोठ्या इकॉमर्स कंपन्यांची भारतातील वार्षिक मिळकत अनुक्रमे ६.५ बिलियन आणि ५ बिलियन डॉलर्स आहे. म्हणजेच या दोनही कंपन्या मिळून पुर्ण वर्षभरात जेवढा बिझनेस करतात त्याच्या तिप्पट विक्री अलिबाबा.कॉम ने केवळ एका दिवसात केली. नमस्कार मित्रांनो,
या लेखामध्ये आपण काही नवीन इनोव्हेटीव्ह बिझनेस मॉडेल्स पाहणार आहोत. सध्या इंटरनेट, मोबाईल, टेकनॉलॉजि यांची खूप प्रगती होत आहे आणि या सगळ्यामुळे अनेक इंनोव्हेटीव्ह बिझनेस मॉडेल्स तयार झाले आहेत. खूप साऱ्या उद्योजकांनी याचा चांगल्या प्रकारे वापर केला आहे. आणि नवनवीन स्टार्टअप्स चालू केले आहेत. आणि त्यापैकीच काही मोठे बिझनेस देखील बनले आहेत. तुम्ही हे नवीन बिझनेस मॉडेल्स वापरून तुमचा बिझनेस चालु करु शकता किंवा ग्राहकांचा एखादा प्रश्न सोडवून त्याच्यातून एक नवा आणि मोठा बिझनेस उभारू शकता. चला तर मग आता आपण ओळख करून घेऊयात या नव्या बिझनेस मॉडेल्सची. नमस्कार मित्रांनो, आपण मागील काही भागांमध्ये बिझनेस मॉडेल बद्दल पाहिलं. या भागात आपण काही ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल्स बद्दल बघणार आहोत. ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल म्हणजे पूर्वापार चालत आलेले बिझनेस मॉडेल्स. पाहिलं ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल जे आपण पाहणार आहोत ते आहे रिटेल बिझनेस मॉडेल्स. १. रिटेल बिझनेस मॉडेल: रिटेल बिझनेस मॉडेल म्हणजे थोडक्यात दुकान. दुकानात आपण कुठूनतरी माळ घेऊन येतो दुकानात ठेवतो आणि जसजसे ग्राहक येतील तसतसे आपण त्यांना माल विकतो. हे अगदी साधं आणि सरळ वर्षानोवर्ष चालत आलेलं बिझनेस मॉडेल आणि मॅनेजमेंट भाषेत त्याला रिटेल असं म्हणतात. हेच रिटेल जेव्हा आपण ऑनलाईन करतो तेव्हा त्याला इ-कॉमर्स असं म्हणतात. परंतु तो भाग आपण नंतर बघूया. सध्या आपण ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल बद्दल चर्चा करूयात. २. डिस्ट्रिब्युशन बिझनेस मॉडेल: ज्यांचा फॅक्टरी किंवा जे मोठ्या प्रमाणात उत्पादन करतात, त्यांना तो माल एकएक ग्राहकाला शोधून विकणंखूप कठीण असत. आणि त्यामुळे तसं न करता मधे डिस्ट्रिब्युटरची नेमणूक करतात. हा डिस्ट्रिब्युटर मॅन्युफॅक्चर कडून घाऊक माल विकत घेतो आणि त्यानंतर तो रिटेलर्सना विकतो. तर हे झालं डिस्ट्रिब्युशन बिझनेस मॉडेल किंवा यालाच होलसेल बिझनेस मॉडेल असं देखील म्हणतात. ३. फ्रँचाइजी बिझनेस मॉडेल: हा एक अतिशय इंटरेस्टींग बिझनेस मॉडेल आहे. तुम्ही याआधी सुद्धा याबद्दल ऐकलं असेल. यामध्ये एखादी कंपनी आपला ब्रँड, आपल्या कंपनीचं नाव, आपली उत्पादनं, किंवा आपली उत्पादनं बनवण्याची प्रोसेस हि इतर बिझनेसेस ला वापरण्यासाठी देते आणि त्याच्यासाठी त्यांच्याकडून फ्रँचाइजी फी च्या स्वरूपात पैसे आकारते. उदा. मॅकडॉनल्ड्स. प्रत्येकाने मॅकडॉनल्ड्स मध्ये काहीतरी खाल्लं असेलच. तर त्याच प्रत्येक दुकान हे मॅकडॉनल्ड्सच नसत. छोट्या उद्योजकांना मॅकडोनाल्ड आपलं ब्रँड देतो, प्रोसेस देते, आपलं प्रॉडक्ट कसं बनवायचं त्याची माहिती देते, प्रॉडक्ट कसे विकायचे ते शिकवत. आणि त्याबदल्यात छोट्या उद्योजकांकडून मॅकडॉनल्ड्स रॉयल्टी फी म्हणजेच फ्रँचाइजी फी घेते. आणि त्यांच्या होणाऱ्या विक्रीवर कंमिशन देखील घेते. हे बिझनेस मॉडेल अतिशय चांगलं आहे कारण यात दोघांचाही फायदा होतो. कंपनीचा जास्तीत जास्त दुकाने एकत्र बनवता येतात. त्यासाठी त्यांना जास्त इन्व्हेस्टमेंट करायची गरज भासत नाही. इतर छोटे उद्योजक ते करतात. तसेच उद्योजकांना देखील ते फायद्याचे आहे, त्यांना स्वतःहून उत्पादनं शोधावं लागत नाही, बनवावं लागत नाही, ब्रँड नेम बनवण्यासाठी त्यांना कष्ट घ्यावे लागत नाही. या बिझनेसमध्ये चुका कमीत कमी होतात कारण कंपनीमध्ये हे शिकवून एक प्रोसेस तयार केलेली असते, संपूर्ण बिझनेस मॉडेल उभा केलेला असतो. आणि छोट्या उद्योजकांना कमी रिस्क मध्ये फ्रँचाइजी मिळते. आणि त्यांना बिझनेस सुरु करता येतो. म्हणून फ्रँचाइजी बिझनेस मॉडेल अतिशय यशस्वी आहे. जगभरात तो विविध उद्योगांमध्ये तो वापरला जातो. ४. ऍडव्हर्टायझिंग बिझनेस मॉडेल: हे बिझनेस मॉडेल सुद्धा तुम्हाला माहित असेलच. टीव्हीवर जे चॅनेल्स असतात ते प्रोग्रॅम दाखवतात आणि त्याच्यामध्ये जाहिरात दाखवतात. आणि चॅनेल्स हे मुख्य करून जाहिरातींमधून जास्त पैसे कमावतात. किंवा मग न्यूजपेपर किंवा मॅगझिन्स जाहिराती विकून त्यातून पैसे कमवतात. ५. सब्स्क्रिप्शन बिझनेस मॉडेल: सब्स्क्रिप्शन म्हणजे वर्गणी. मासिक किंवा न्यूजपेपर महिन्याची किंवा वर्षभराची वर्गणी आकारतात आणि त्यानंतर आपले अंक पाठवत असतात. सब्स्क्रिप्शन बिझनेस मॉडेल हा अतिशय चांगला आहे. कारण यामध्ये जेव्हा तुम्ही एखादा ग्राहक घेतलात तर तो काही काळापर्यंत तरी तुमच्याकडे असतो. जर वार्षिक वर्गणी असेल तर तो ग्राहक पूर्ण वर्षभर तुमच्याकडे राहतो. DNA या न्यूजपेपरने सब्स्क्रिप्शन चा खूप चांगला वापर केला होता. DNA हा न्यूजपेपर बाकी न्यूजपेपर पेक्षा नवीन होता. तर त्या न्यूजपेपर सोबत स्पर्धा देण्यासाठी त्यांनी एक योजना आखली. त्यांनी आपल्या न्यूजपेपरची सब्स्क्रिप्शन किंमत खूप कमी केली. एकटी कमी केली की अगदी ५० पैशांपर्यंत त्या न्यूजपेपर ची किंमत झाली होती. इतकी कमी किंमत असल्यामुळे लोकांनी त्याचे सब्स्क्रिप्शन विकत घेतले. DNA ने याच ग्राहकांचा डेटा जाहिरातदारांकडे नेला आणि त्यांना सांगितलं की, बघा आता आमच्याकडे एवढे सारे ग्राहक आहेत आणि आता आम्हाला जाहिराती द्या. म्हणजेच DNA ने सब्स्क्रिप्शन बिझनेस मॉडेलचा चांगलाच उपयोग करून घेतला. त्यानी खूप जास्त ग्राहक आधी स्वतःकडे आणले.आणि त्यानंतर तेच ग्राहक वापरून आणखी जाहिराती मिळवल्या आणि पैसे कमवले. हे बिझनेस मॉडेल चांगल्या पद्धतीने वापरलं तर नक्कीच आपला बिझनेस वाढू शकतो. तर मित्रांनो हे झालं ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल्स. वर्षानुवर्षे हे बिझनेस मॉडेल्स चालत आलेले आहेत. तुम्ही जर तुमचा बिझनेस सुरू करणार असाल तर या बिझनेस मॉडेल्सचा जरूर विचार करा. त्याव्यतिरिक्त आता इंटरनेट, मोबाईल, नवीन टेकनॉलॉजि यांच्या प्रगतीमुळे नवीन बिझनेस मॉडेल देखील उदयाला येत आहेत. ते अतिशय उपयुक्त आणि बिझनेस मॉडेलच्या बेसिसवरच तयार झालेले आहेत. आणि ते काय आहेत आणि ते कसे वापरायचे आणि आपण आपला उद्योक कसा सुरु करू शकतो ते आपण बघुयात पुढील व्हिडीओमध्ये. ऑल द बेस्ट! धन्यवाद !! नमस्कार मित्रांनो, उद्योजक हे वेगवेगळ्या प्रकारचे उद्योग करत असतात, यामध्ये सर्विस बिझनेस असतात किंवा प्रॉडक्ट बिझनेस असतात. तर प्रॉडक्ट आणि सर्विस बिझनेस म्हणजे नक्की काय आणि त्यामधील फरक काय आहे ते आपण यामध्ये पाहणार आहोत. आणि या व्यतिरिक्त मी तुम्हाला आणखी एक बिझनेसचा प्रकार सांगणार आहे आणि तो आहे प्लॅटफॉर्म. ती काय आहे आहे आणि या नव्या युगामध्ये ती कशी वापरली जाते ते आपण पाहणार आहोत.
तर आता आपण सुरुवात करूयात सर्विस बिझनेस पासून. सर्विस बिझनेस: सर्विस बिझनेस सुरु करायला अतिशय सोपे असतात. लगेच कोणीही फ्रीलान्सर म्हणून काम करू शकतो. कंसल्टंट, वेब डिझाइनर किंवा ट्रेनर होऊ शकता. त्यासाठी फक्त तुम्हाला स्किल शिकणं गरजेचं आहे. आणि ते स्किल शिकल्यानंतर तुम्ही सर्विस द्यायला सुरुवात करू शकता. सर्विस बिझनेस मध्ये तुम्ही जेवढा वेळ किंवा जे काही काम करता त्याचे तुम्ही पैसे घेता. म्हणजे तुमचा टाइम हा सर्विससाठी महत्वाचा आहे. आणि सर्विस ह्या कधीही साचून किंवा राखून ठेवता येत नाही. जर आपण एक प्रॉडक्ट विकत घेतलं तर ते आपल्या सोबत राहतं, परंतु सर्विस हि त्याच वेळी वापरावी लागते. तर सर्विस आणि प्रॉडक्ट बिझनेस मधला हा एक मुख्य फरक आहे. सर्विस बिझनेस हा उद्योजक अतिशय सुरुवातीला करतात. एकदम बेसिक फ्रीलान्सिंग जेव्हा त्यांना करायची असते तेव्हा करतात. त्यांनतर पुढचा जो प्रकार आहे तो प्रॉडक्ट बिझनेस. प्रॉडक्ट बिझनेस: प्रॉडक्ट बिझनेस मध्ये ज्या वस्तू किंवा गोष्टी आपल्याला हाताळता येतात किंवा आपण ज्यांना स्पर्श करू शकतो त्यांना फिजिकल प्रॉडक्ट असं म्हणतात. फिजिकल प्रॉडक्ट ची आपण विक्री करू शकतो त्याला प्रॉडक्ट बिझनेस असं म्हणतात. पण प्रॉडक्ट बिझनेस करताना तुम्हला त्या प्रॉडक्ट मधील एक्स्पर्ट तर व्हावं लागतंच आणि ते प्रॉडक्ट बनवायचं किंवा प्रोड्युस करायचं सेटअप देखील आवश्यक असतं. त्यासाठी कदाचित तुम्हाला एखादी फॅक्टरी उभी करावी लागेल. परंतु तो प्रॉडक्ट बनवण्यासाठी तो सेटअप असणं आवश्यक आहे. म्हणून प्रॉडक्ट बिझनेस हा थोडासा कॉम्प्लिकेटेड किंवा अवघड होतो. पण प्रॉडक्ट बिझनेस फायदा हा आहे की, त्यासाठी तुम्हाला सारखा तुमचा वेळ द्यावा लागत नाही. ते प्रॉडक्ट विकल्यानंतरच ते प्रॉडक्ट स्वतःची सर्विस ग्राहकांना देत असते. जर तुम्हाला तुमचा बिझनेस वाढवायचा असेल तर तुम्हाला प्रॉडक्ट बिझनेसमध्ये गेलं पाहिजे. सर्विस बिझनेसमध्ये तो बिझनेस मोठा करणं खूप कठीण आहे. एक व्यक्ती जोपर्यंत त्यात काम करते तोपर्यंत ती सर्विस देऊ शकते. पण प्रॉडक्ट बिझनेसमध्ये हाताखाली माणसं ठेऊन तुम्ही तुमचा बिझनेस करू शकता. आणि तुमचा प्रॉडक्ट हे मोठ्या संख्येने विकू देखील शकता. तर मित्रांनो आता जे आपण पाहिलं ते एक फिजिकल प्रॉडक्ट बद्दल पाहिलं. असं प्रॉडक्ट जे आपल्याला हाताळता येत किंवा त्याला आपण स्पर्श करू शकतो. पण प्रॉडक्टमध्ये आणखी एक प्रकार आलेला आहे. इंटरनेटच्या वाढत्या वापरामुळे हा प्रकार आलेला आहे. ज्याला आपण डिजिटल प्रॉडक्ट असं म्हणतो. डिजिटल प्रॉडक्ट हे डाउनलोडेबल असतात किंवा ऑनलाईन आपल्याला बघता येतात. उदाहरणार्थ, म्युजिक. गाणी बनवणं हा एक डिजिटल प्रॉडक्ट आहे. आणि हा जो व्हिडीओ बनवत आहे तो सुद्धा एक डिजिटल प्रॉडक्ट आहे. आणि जर हा व्हिडीओ मी तुम्हाला विकला तर मी तुम्हाला एक डिजिटल प्रॉडक्ट विकणार आहे. किंवा नेटभेटचे काही ऑनलाईन व्हिडीओ कोर्सेस असतात तर ते सुद्धा डिजिटल प्रॉडक्ट आहेत. डिजिटल प्रॉडक्ट हे खूप प्रॉफिट मिळवून देणारे असतात. आणि डिजिटल प्रॉडक्ट तसं बनवणं खूप सोपं असत. करणं तुम्हाला त्यासाठी मोठा सेटअप करावा लागत नाही. तुम्ही सहजपणे दोघितलं प्रॉडक्ट बनवू शकता. डिजिटल प्रॉडक्ट बनवण्याचा मुख्य फायदा म्हणजे त्याला खूप जास्त स्केलप करता येत, त्याच तुम्हाला प्रोडक्शन करायचं नसत, तुम्हाला त्याच शिपिंग करायचं नसत. ते फक्त इंटरनेट वरून डाउनलोड करता येतात. त्यामुळे ते प्रॉडक्ट तुम्ही एकाला विकलं किंवा दहा लोकांना विकलं तरी त्याची बनवणायची कॉस्ट हि जास्त नसते खूपच कमी असते. त्यामुळे तुमचं ते प्रॉडक्ट खूप जास्त स्केलेबल आणि प्रोफीटेबल असत. हल्ली तुम्ही कदाचित SAAS (Software As a Solution ) हा शब्द ऐकलं असेल. हे सॉफ्टवेअर आता डिजिटल प्रॉडक्ट झालेलं आहे. आधी ते फिजिकल प्रॉडक्ट होतं. पूर्वी आपण सॉफ्टवेअर CD मध्ये विकत घ्यायचो किंवा ते डाउनलोड करून घ्यायचो. आणि ते आपल्या कॉम्पुटरमध्ये इन्स्टॉल करून घेतलं की ती आपली लोकल कॉपी व्हायची. म्हणजे तेव्हा ते प्रॉडक्ट होतं. परंतु आता इंटरनेटच्या वापरामुळे सॉफ्टवेअर आपल्याला इन्स्टॉल करावं लागत नाही. किंवा डाउनलोड करावं लागत नाही. सॉफ्टवेअर चे आपल्याला एकत्रित पैसे द्यावे लागत नाही. जेवढं आपण सॉफ्टवेअर वापरू तेवढंच आपण त्याचे पैसे देऊ. त्यामुळे आता सॉफ्टवेअर चा प्रॉडक्ट आणि सर्विस अश्यात बदल झालेला आहे. उदा. ड्रॉपबॉक्स. हि एक चांगली स्टोरेज सेवा आहे. हे एक SAAS (Software As a Solution ) च एक चांगलं उदाहरण आहे. किंवा जीमेल आहे. ते सुद्धा हल्ली ऑफिसेस साठी वापरलं जात. हे सुद्धा एक SAAS (Software As a Solution ) च उदाहरण आहे. हा एक चांगला आणि प्रोफीटेबल बिझनेस आहे. तर मित्रांनो त्याही पुढे जाऊन हल्ली आणखी एक प्रकार आलेला आहे त्याला प्लॅटफॉर्म बिझनेस असं म्हणतात. प्लॅटफॉर्म बिझनेस : हा अतिशय इंटरेस्टिंग बिझनेस, स्केलेबल आणि खूप प्रोफीटेबल बिझनेस आहे. प्लॅटफॉर्म बिझनेस च उदाहरण म्हणजे ओला किंवा उंबर हे जे अँप्लिकेशन्स आहेत ते प्लॅटफॉर्म्स आहेत. तो एक प्लॅटफॉर्म तयार आहे ज्यावर विविध ड्रायव्हर्स कार्स घेऊन येतात आणि विविध ग्राहक आपली गरज देऊन एखादी कार बुक करतात. किंवा quiker किंवा OLX.COM हा एक प्लॅटफॉर्म आहे. OLX.COM हा एक जुन्या वस्तू विकण्याचा एक प्लॅटफॉर्म आहे. ज्यावर ग्राहक जुन्या वस्तू घ्यायला येतात. आणि सेलर्स जुन्या वस्तू विकायला येतात. प्लॅटफॉर्म मध्ये तुम्हाला फक्त एक बाजारपेठ तयार करायची असते, आणि त्या बाजारपेठेत दोनही व्यक्ती येतात वस्तू विकणारा आणि ती वस्तू विकत घेणारा. आणि ते येऊन त्याच्यावर बिझनेस करतात. गूगल प्ले हे सुद्धा अँड्रॉइड अँप्लिकेशन विकण्यासाठी एक प्लॅटफॉर्म आहे. त्यानंतर फेसबुक हे देखील एक प्लॅटफॉर्म च उदाहरण आहे. फेसबुकवर बरेचसे अँप्स बनत असतात. किंवा बनत असतात. ते आपण फेसबुकवर ते अँप विकत घेत असतो किंवा वापरात असतो. तर मित्रांनो प्लॅटफॉर्म बिझनेस हा खूप प्रॉफिट मिळवून देणारा बिझनेस आहे. आणि खूप लवकर मोठा होणार देखील बिझनेस आहे. परंतु तो तेवढाच कठीण किंवा अवघड देखील आहे. आता सांगितलेल्या चारही प्रकारात उद्योजक आपला बिझनेस सुरु करू शकतात. जर मी नेटभेट च उदाहरण दिलं तर सुरुवातीला मी वेब डिझाईनिंग करत होतो. तेव्हा मी लोकांच्या वेब साईट्स बनवून देत होतो,तेव्हा मी सर्विस बिझनेसमध्ये होतो. परंतु तेव्हा एक लिमिटेशन होतं. एक व्यक्ती एका वेळेला एवढाच काम करू शकते किंवा एवढ्याच वेब साईट्स बनवू शकतो. त्याला मोठं करणं थोडं कठीण होतं. त्यानंतर मी पोदुकट बिझनेस कडे वळलो. तेव्हा मी इ-कॉमर्स बिझनेस सुरु केला. त्यामध्ये टी- शर्ट्स, पुस्तके इ. विकायला सुरु केलं. तर तो एक प्रॉडक्ट बिझनेस होता. त्या बिझनेस पासून नंतर मी डिजिटल प्रॉडक्ट कडे वळलो. जसे आता नेटभेटचे ऑनलाईन कोर्सेस आम्ही बनवून विकतो ते आहेत डिजिटल प्रॉडक्ट. ते कोर्स मी एकदाच बनवतो त्यानंतर ते वारंवार विकतो त्याला डिजिटल प्रॉडक्ट असं म्हणतात. आणि आता नेटभेट हा एक शैक्षणिक प्लॅटफॉर्म म्हणून प्रसिद्ध करत आहोत. कोणत्याही विषयातील एक्स्पर्ट स्वतःचा व्हिडीओ कोर्स बनवू शकतात आणि तो विध्यार्थ्यांना विकू शकतात. आणि ते नेटभेटच्या प्लॅटफॉर्मवर विकू शकतात. तर मित्रांनो आता नेटभेट हा प्लॅटफॉर्म बिझनेस बनला आहे. एक उद्योजक म्हणून सर्विस बिझनेस, प्रॉडक्टमध्ये फिजिकल आणि डिजिटल प्रॉडक्ट्स आणि त्यानंतर प्लॅटफॉर्म बिझनेस हा जो असा मार्ग आहे. त्यावरून आपल्याला गेलं पाहिजे. परंतु हा मार्ग आपण असाच अवलंबला पाहिजे असं नाहीये. तुम्ही कोणताही बिझनेस ने सुरुवात करू शकता. मला खात्री आहे की या बिझनेस चे प्रकार पाहिल्यानंतर तुमहाला कोणत्या दिशेने आपला बिझनेस न्यायचा आहे किंवा कोणत्या प्रकारचा बिझनेस करायचा आहे त्याची कल्पना अली असेल. ऑल द बेस्ट ! धन्यवाद !! नमस्कार मित्रांनो, मागील व्हिडिओमध्ये आपण बिझनेस कॅटेगरी काय आहेत हे पाहिलं. तर आता या बिझनेसमध्ये आपण बिझनेस मॉडेल्स बद्दल शिकणार आहोत.
बिझनेस मॉडेल्स म्हणजे काय? बिझनेस मॉडेल्स म्हणजे बिझनेसस स्वतःसाठी व्हॅल्यू कशी तयार करतात त्याला बिझनेस मॉडेल्स म्हणतात. आता तुम्हाला यामध्ये व्हॅल्यू क्रीएशन हा शब्द जरा अवघड वाटेल, परंतु या व्हिडिओसाठी आपण त्याला सोपं करूयात. या व्हिडिओसाठी आपण व्हॅल्यू क्रिएशन म्हणजेच बिझनेस पैसे कसे कमवतो त्याला म्हणतात बिझनेस मॉडेल. कोणत्याही बिझनेसची एक विशिष्ट पद्धत असते. ज्याच्यामधून तो बिझनेस पैसे कमवत असतो. तुम्हाला आता असे वाटेल की हे तर साहजिक आहे की माझं प्रॉडक्ट विकलं की मी पैसे कमवणार. कोणत्याही बिझनेसच तसंच असतं. परंतु मित्रांनो तसं नाहीये, बिझनेस मॉडेल्स कसे फसवे असतात, याच एक उदाहरण द्यायचं झालं तर आपल्या आवडत उदाहरण म्हणजे गूगल किंवा फेसबुक. गूगल आणि फेसबुक या कंपन्या आपलं प्रॉडक्ट वापरण्यासाठी ग्राहकांकडून काहीच पैसे घेत नाही. परंतु त्या बदल्यात ते आपल्याला जाहिराती दाखवतात. त्यामुळे त्यांचं जे बिझनेस मॉडेल आहे ते ऍडव्हर्टाईजींग बिझनेस मॉडेल. ते पैसे जाहिरातींमधून कमवतात. ते आपल्याकडून म्हणजेच युझर्स कडून पैसे कमवत नाहीत. तर युझर्सना च जाहिराती दाखवण्याचे पैसे घेतात. हे एक वेगळं बिझनेस मॉडेल आहे. तर आता तुमच्या लक्षात आलं असेल की, बिझनेस मॉडेल म्हणजे फक्त आपलं प्रॉडक्ट विकणं एवढंच नाही. वेगवेगळ्या प्रकारचे बिझनेस मॉडेल्स आहेत. हल्ली टेकनॉलॉजि मुळे आणखी नवीन बिझनेस मॉडेल्स आले आहेत. उदाहरणार्थ, पूर्वी तुम्ही एखाद्या शॉपिंग मॉल मध्ये आपले प्रॉडक्ट्स विकत आहात तर ते एक रिटेलच उदाहरण झालं. परंतु, तुम्ही तेच जेव्हा ऑनलाईन विकता तेव्हा ते इ- कॉमर्स बिझनेस मॉडेल झालं. त्याचप्रकारे न्यूजपेपर प्रत्येकजण दररोज जाऊन पैसे देऊन विकत घ्यायचो. त्यानंतर न्यूजपेपरचे सब्स्क्रिप्शन स्कीम्स यायला लागल्या. किंवा आपण मॅगझिन्स घेतो. त्याची वार्षिक वर्गणी घेतो. हे झालं सब्स्क्रिप्शन बिझनेस मॉडेल. म्हणजे आपल्याला दर युनिट चे पैसे आकारले जात नाही तर पूर्ण महिना किंवा पूर्ण वर्षभराचे पैसे आकारले जातात. जर नेटभेट इ-लर्निंग सोल्युशन जर बघितलं तर हे एक सब्स्क्रिप्शन बिझनेस मॉडेल आहे. नेटभेट मध्ये आम्ही जे कोर्सेस विकतो ते कोर्सेस तुम्ही दर महिन्याला विकत घेऊ शकता किंवा वर्षभरासाठी किंवा मग लाईफ टाइमसाठी विकत घेऊ शकता. अशी खूप सारे बिझनेस मॉडेल्स आहेत. तर पुढील भगतमध्ये आपल्याला ट्रॅडिशनल बिझनेस मॉडेल म्हणजे पारंपरिक बिझनेस मॉडेल सांगणार आहे आणि त्याच्या पुढच्या भागात नवीन बिझनेस मॉडेल कशाप्रकारचे आहेत आणि उद्योजक त्याचा वापर किंवा फायदा कश्याप्रकारे करतात हे सांगणार आहे. तूर्तास फक्त बिझनेस मॉडेल म्हणजे काय हे लक्षात घेउयात. आणि आणखी एक महत्वाची गोष्ट जी आपण लक्षात घेतली पाहिजे ती म्हणजे बिझनेस मॉडेल हे काही फिक्स नसतं. एक उद्योजक जेव्हा नवीन उद्योक सुरु करतो त्यावेळी ते एक बिझनेस मॉडेल ठरवतात परंतु त्याच्या पुढे कदाचित ग्राहकांच्या अनुभवावरून किंवा मार्केट मधील रिस्पॉन्स वरून आपलं बिझनेस मॉडेल आपल्याला बदलता येऊ शकत. त्यामुळे कधीही बिझनेस मॉडेल जरी फिक्स केलं तरी सुद्धा इतर बिझनेस मॉडेल्सवर आपलं लक्ष असलं पाहिजे. आणि आणखी कोणत्या मार्गाने आपल्या बिझनेस मधून पैसे कमावता येतील ते आपण पाहिलं पाहिजे. तर मित्रांनो मला खात्री आहे की बिझनेस मॉडेल म्हणजे काय ते तुम्हाला समजलं असेल. ऑल द बेस्ट ! धन्यवाद !! नमस्कार मित्रांनो, आज आपण जाणून घेणार आहोत कि, उद्योजक संधी कशी शोधतात आणि त्यानंतर त्या संधीवर काम कसे करतात. खरंतर एखादा बिझनेस लाँच करण्याची एक प्रोसेस असते. आणि त्या काय स्टेप्स किंवा कोणती प्रोसेस आहे ती आपण या व्हिडिओमधून पाहणार आहोत. या व्हिडिओमध्ये आपण जास्त सविस्तर शिकणार नाही. पुढील व्हिडिओमध्ये आपण ते पाहणार आहोत. आज आपण फक्त बिझनेस लाँच करण्यासाठी काय स्टेप्स असतात ते पाहणार आहोत. प्रॉडक्टची आयडिया आल्यापासून ते लाँच होईपर्यंत उद्योजकांनी कोणत्या स्टेप्स घेतल्या पाहिजेत हे शिकणार आहोत.
१. संधी शोधा. (Identifying the Oppotunity ) संधी नक्की कुठे दडलेली आहे. हे जेव्हा एखाद्या उद्योजकाला कळतं की, या गोष्टींमध्ये मी व्यवसाय करू शकतो. इथे व्हॅल्यू एडिशन आहे किंवा मार्केटमध्ये गॅप आहे जी कोणतीही कंपनी देत नाही. तेव्हा असं उत्पादन करून मी एक गरज भागवू शकतो किंवा ती सर्विस आपण देऊ शकतो किंवा लोकांची गरज भागवू शकतो आणि आपला बिझनेस सुरु शकतो. अशाप्रकारची संधी जेव्हा उद्योजकाला समजते तेव्हा तो त्या संधीवर काम करायला सुरु करतो. तर सगळ्यात पहिली म्हणजे संधी शोधणे. एखादी संधी शोधल्यानंतर आपण लगेच ते प्रॉडक्ट किंवा आयडिया लाँच करत नाही. बरेच उद्योजक हि चूक करतात. परंतु ती चूक अक्षम्य आहे. ती चूक पुन्हा सुधारता येत नाही. त्यामुळे कधीही एखादी संधी मिळाल्यानंतर पुढची स्टेप जी आपल्याला करायची असते ती म्हणजे मार्केट रिसर्च. मार्केट रिसर्च : मार्केट रिसर्च हि एक मेंटल ऍक्टिव्हिटी आहे. आणि त्यासाठी आपल्याला रिसर्च करायचं असतं. गूगल, इंटरनेट किंवा प्रत्यक्ष मार्केटमध्ये रिसर्च करा. ग्राहकांना जाऊन भेटा. तुमच्या प्रतिस्पर्धीना जाऊन भेटा. त्या संधी बद्दल जेवढी माहिती गोळा करता येईल तेवढी करा. त्या माहितीमध्ये आपण जी संधी शोधली आहे ती खरी आहे का ? की फक्त आपल्यालाच असं वाटतंय की हा प्रॉब्लेम खरा आहे. आणि त्याच निरसन करून आपण पैसे कमवू शकतॊ किंवा आपला बिझनेस करू शकतो. तो खरंच एक प्रॉब्लेम आहे का ? तो प्रॉब्लेम कोणी सोडवला आहे का ? त्याचा कोणाला फायदा होणार आहे का ? इतरांना देखील त्याची गरज वाटते का? किंवा त्यासाठी दुसरा पर्याय उपलब्ध आहे का ? अशाप्रकारची रिसर्च आपण केली पाहिजे. दुसरी गोष्ट आपण लक्षात घेतली पाहिजे ती म्हणजे या संधीला भविष्यात काही पोटेन्शिअल आहे का? किंवा कदाचित तुम्ही निवडलेली संधी हि तात्पुरती असेल आणि त्या नंतर भविष्यात त्यासाठी नवीन काहीतरी पर्याय येईल किंवा लोकांच्या गरजा बदलतील. म्हणून हे असं होऊ नये म्हणून मार्केटच भविष्यातील पोटेन्शिअल किती आहे या सगळ्या गोष्टींचं नीट रिसर्च करणं खूप गरजेचं आहे. त्यासाठी प्रायमरी आणि सेकंडरी रिसर्च करणं गरजेचं आहे. प्रायमरी रिसर्च म्हणजे इंटरनेट किंवा गूगल किंवा इतर साईट्स वर जे रिसर्च करणार आहात किंवा रिपोर्ट्स वाचून जो करणार आहात तो. आणि प्रत्यक्ष मार्केट मध्ये जाऊन किंवा ग्राहकांशी संपर्क साधून जो रिसर्च करणार आहात तो सेकंडरी रिसर्च. अन अतिशय महत्वाची स्टेप आहे जी करणं गरजेचं आहे. एकदा तुमचं मार्केट रिसर्च झालं आणि त्यानंतर तुम्हाला समजलं की, हा प्रॉडक्ट, बिझनेस किंवा सर्विस आपण मार्केटमध्ये आणू शकतो. यात आपण बिझनेस करू शकतो. तर त्यानंतर जी स्टेप असते ती कन्सेप्ट टेस्टिंग. कन्सेप्ट टेस्टिंग : आतापर्यंत आपण मार्केट रिसर्चमध्ये मिळालेली माहिती आणि आपल्या मनात असलेलं उत्पादन यांचं मेळ घालून एक प्रोटोटाईप उत्पादन किंवा बेसिक सर्विस बनवतो. अगदी तुमची सर्व्हिस खरी नसली ती सध्या कागदावर बनवलेली असली तरी चालेल. याला म्हणतात कन्सेप्ट टेस्टिंग. प्रॉडक्ट लोकांना वापरायला द्या. लोकांशी संपर्क साधा. एक युझर म्हणून तुम्हाला आता ग्राहक शोधायचे आहेत. ते तुम्हाला पैसे देणार नाहीत परंतु तुमचा माल, उत्पादन किंवा तुमची सर्विस वापरून बघतील. जेव्हा ते प्रॉडक्ट किंवा सर्विस वापरली जाते किंवा टेस्ट केली जाते तेव्हा तुम्हाला तुमच्या प्रॉडक्ट बद्दल बरीचशी माहिती मिळते. त्यामध्ये काय चुकतंय ते कळतं. आणि त्यानंतर तुम्ही तुमच्या फायनल प्रॉडक्ट कडे जाऊ शकता. तर कन्सेप्ट टेस्टिंग यशस्वी झाल्यानंतर नेक्स्ट स्टेप असते प्लॅनिंग. प्लॅनिंग : प्लॅनिंग मध्ये महत्वाचं असतं की आपण यातून पैसे कसे कमवायचे. आपलं बिझनेस मॉडेल काय असणार आहे. आपण कशाप्रकारे ग्राहकांना चार्जे करणार आहोत. आपण ही सर्विस किंवा प्रॉडक्ट कशाप्रकारे डिलिव्हरी करणार आहोत. तुम्ही रिटेल शॉप चालू करणार आहात की एखाद्या मॉलमध्ये तुमचं दुकान सुरु करणार आहात. तुम्ही ऑनलाईन इ- कॉमर्स मध्ये जाणार आहात, किंवा तुम्ही सब्स्क्रिप्शनवर प्रॉडक्ट देणार आहात. किंवा जाहिरातींमधून पैसे कमावणार आहात. कशाप्रकारे तुम्ही पैसे कमवणार आहात. कोणते ग्राहक तुम्हाला पैसे देतील, किती पैसे देतील, तुमची ऑर्डर साईझ किती असणार आहे. या प्रकारचा जो अभ्यास असतो तो प्लॅनिंग मध्ये येतो. पुढील काही व्हिडीओमध्ये आपण बिझनेस मॉडेल बद्दल बोलणार आहोत. मी इथे सविस्तरमध्ये सांगत नाही. प्लॅनिंग मध्ये आणखी एक गोष्ट येते आणि ती म्हणजे रिसोर्सेस. आपल्या बिझनेससाठी लागणारा जो काही पैसा आहे तो तुम्ही कुठून मिळवणार आहात. जी काही इन्व्हेस्टमेंट आहे ती तुम्ही कुठून मिळणार आहात हे देखील आपल्याला या प्लॅनिंग मध्ये ठरवायचं आहे. आपण स्वतः पैसे टाकणार आहोत की पार्टनर आणणार आहोत की इन्व्हेस्टर शोधणार आहोत, या सगळ्या गोष्टी आपल्या प्रोजेक्ट रिपोर्टमध्ये असल्या पाहिजेत. आणखी दोन महत्वाचे रिसोर्सेस आपण लक्षात घेतले पाहिजेत आणि पाहिलं म्हणजे तुमची स्किल इन्व्हेंटरी. तुमचा बिझनेस बनवण्यासाठी किंवा वाढवण्यासाठी तुम्हाला काय स्किल्स असल्या पाहिजेत किंवा तुमच्याकडे आहेत का? जर ते स्किल तुमच्याकडे नसेल तर त्यासाठी तुम्हाला काही माणसं कमला ठेवावी लागतील. कदाचित तुम्हाला त्यांना को-फाऊंडर म्हणून घ्यावं लागेल. किंवा त्यांना कर्मचारी म्हणून घ्यावं लागेल. आणखी एक रिसोर्स आपण बघितला पाहिजे आणि तो म्हणजे सोशल कॅपिटल. सोशल कॅपिटल म्हणजे या बिझनेसशी निगडित आपले कोणते कोणते कॉन्टॅक्टस आहेत. बिझनेस सर्कल मधील कोणत्या कोणत्या मोठ्या लोकांना आपण ओळखतो. आणि ते आपल्याला कोणत्या प्रकारे मदत करू शकतील. ते आपल्याला योग्य लोकांपर्यंत घेऊन जाऊ शकतात का? या गोष्टी सुद्धा महत्वाच्या आहेत. तर मित्रांनो पहिल्या फेज मध्ये संधी शोधली गेली आहे, दुसऱ्या फेजमध्ये आपण मार्केट रिसर्च केलं, तिसऱ्या फेजमध्ये कन्सेप्ट टेस्ट केलं, आणि चौथ्या फेजमध्ये प्लॅनिंग केली. आणि आता पाचव्या फेज मध्ये तुम्ही प्रॉडक्ट लाँच करण्यासाठी तयार आहात. लाँच : तर आता लाँच कसं आणि कधी करायचं आणि तसेच बिझनेस मॉडेल कसे ओळखायचे ये देखील आपण पुढील भागात पाहणार आहोत. तोपर्यंत ऑल द बेस्ट ! धन्यवाद !! नमस्कार मित्रांनो, उद्योजकांबद्दल किंवा Entrepreneurship बद्दल माहिती घेताना आपल्याला एक गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे, ती म्हणजे उद्योजक पैसे कमावण्याकडे कसे बघतात. सर्वप्रथम आपण इन्कमचे दोन ढोबळ प्रकार करूया, ऍक्टिव्ह इन्कम आणि पॅसिव्ह इन्कम. आता हा नक्की काय कन्सेप्ट आहे ते समजून घेऊया.
बहुतेक लोकांना ऍक्टिव्ह इन्कम हि फक्त एकंच इन्कम पद्धत माहित असते. म्हणजे कोणी आपल्याला काम करायला सांगितलं आणि आपण ते केलं आणि त्याबदल्यात पैसे घेतले. तुम्ही नोकरी करत असाल, फ्रीलान्सर असाल, शिक्षक असाल किंवा कोणत्याही प्रोफेशनमध्ये असाल तेव्हा ऍक्टिव्ह इन्कम मिळवण्याची पद्धत असते. उद्योजक मात्र असं करत नाही. उद्योजक हे पॅसिव्ह इन्कम मिळविण्यात भर देतात. पॅसिव्ह इन्कम म्हणजे ऍडिशनल काम करण्याची गरज न भासता जे इन्कम मिळवलं जातं ते पॅसिव्ह इन्कम असत. म्हणजे जसं ऍक्टिव्ह इन्कममध्ये आपण आठ तास काम करून त्याचे पैसे घेतो. तर पॅसिव्ह इन्कम मध्ये तसं नसतं. उदारणार्थ, इन्व्हेस्टमेंट हे एक पॅसिव्ह इन्कमच उदाहरण आहे. जेव्हा एखादा इन्व्हेस्टर शेअर्स मध्ये पैसे इन्व्हेस्ट करतो तेव्हा त्या शेअरची किंमत वाढण्यासाठी तो काही करत नाही. किंवा तो काही काम करत नाही. फक्त तो शेअर निवडताना मात्र काम करतो. आणि त्यामध्ये पैसे इन्व्हेस्ट केल्यानंतर जेव्हा त्याची किंमत वाढत जाते त्यावेळेला ते पॅसिव्ह इन्कम असतं.त्यामध्ये इन्व्हेस्टरचा डायरेक्ट रोल नसतो. उद्योजक जे असता ते अशाप्रकारे पॅसिव्ह इन्कम जनरेट करणाऱ्या कंपन्या बनवण्यात भर देतात. त्याला म्हणतात व्हॅलू क्रिएटिंग वेहिकल्स (Value Creating Vehicles ) म्हणजे एक अशी कंपनी जी बनवण्यामध्ये त्यांना सुरुवातीला इन्व्हेस्टमेंट करावी लागते, काम करावं लागतं परंतु, ती कंपनी बनल्यानंतर आपोआप रेव्हेन्यू जनरेट करायला लागते. उदाहरणार्थ, ओला किंवा उबर यांच्यामध्ये ते अँप बनवणं , नवीन गाड्या किंवा ड्राइव्हर्स, इ. ओलमध्ये सामावून घेणं हे ओलाच्या संचालकांनी केलं आणि त्याच्यानंतर तो मात्र सेल्फ रनिंग झाला. याचा अर्थ त्यांना ओला अँप परत परत बनवावा लागतं नाही त्यामुळे त्यांना ऍक्टिव्ह काम करावं लागत नाही. ते चालू ठेवण्यासाठी जे काही काम करावं लागत तेवढंच. परंतु तो बिझनेस आता वाढत चालला आहे, मोठा होत चालला आहे. जो काही प्लॅटफॉर्म तयार झाला आहे त्याच्यावर आता ते काम करतात. दुसरं उदाहरण आता मी माझंच देतो, नेटभेट इ- लर्निंग सोलुशनच. मी यामध्ये फक्त एकदाच कोर्स बनवतो.आणि तो मी कितीही वेळा विकू शकतो. कारण तो डिजिटल कोर्स आहे. तो फक्त एकदाच बनवून अपलोड करायचा आहे. त्यामुळे हे एक व्हॅलू क्रिएटिंग वेहिकल आहे.जेव्हा मी कोर्स बनवला तेव्हा मी एक व्हॅल्यू तयार केली. आणि आता ती व्हॅल्यू मला पुढचे कित्येक वर्ष त्यामधून इन्कम मिळवून देईल. त्याला म्हणतात पॅसिव्ह इन्कम. मला तो पुन्हा कोर्स बनवायची गरज नाही. तो मी एकदाच रेकॉर्ड करून ऑनलाईन उपलब्ध करून दिला. आता आपण बघितलं की उद्योजक पॅसिव्ह इन्कम बनवण्यात भर देतात. पॅसिव्ह इन्कम मध्ये दोन चांगल्या रेवेन्यु जनरेट करणाऱ्या सिस्टम्स आहेत. सगळ्यात पहिली प्रसिद्ध जी आहे लेझर आणि ब्लेड या नावाने. तुम्ही कदाचित याबद्दल ऐकलं असेल. दाढी करण्यासाठी जो लेझर वापरला जातो तो त्या कंपन्या स्वस्तात विकतात.आणि नंतर त्यासाठी त्यांना ब्लेड्स विकता येतात. या बिझनेस मॉडेलला लेझर अँड ब्लेड बिझनेस मॉडेल असं म्हणतात. झेरॉक्स मशीन च्या ज्या कंपन्या असतात त्या सुद्धा मशीन थोडं स्वस्तात विकतात आणि नंतर त्या प्रिंटरची शाई म्हणजेच कारट्रिज ते जास्त विकून पैसे कमावतात. खूप साऱ्या कंपन्या किंवा बिझनेस मॉडेल्स हे या मॉडेलवर काम करतात. आणखी उदाहरण द्यायचं झालं तर मायक्रोसॉफ्ट ऑफिस हे एकदा घेतल्यानंतर सारखं त्याला अपग्रेड करावं लागतं. अशाप्रकारे तुम्ही रिकरिंग रेव्हेन्यू साठी रेझर अँड ब्लेड मॉडेल तुम्ही तुमच्या बिझनेसमध्ये वापरू शकता. आणखी एक दुसरी गोष्टी जी उद्योजक खूप हुशारीने करतात ती म्हणजे, प्लॅन ऑबसेलेन्स (Plan Obselence ). प्लॅन ऑबसेलेन्स म्हणजे तुम्ही बनवलेल्या प्रॉडक्टच आयुष्य हे आपोआप संपतं. तुम्ही लक्षात घेतलं असेल की, आपण जे मोबाईल फोन्स, टॅबलेट इ. वापरतो काही वर्षानंतर ते जरी दिसायला चांगले असले तरी तो डिवाइस खूप स्लो होतो. किंवा त्यामध्ये मेमरी चे प्रॉब्लेम्स येतात. तर हा एक प्लॅन ऑबसेलेन्स चा एक भाग आहे. कारण कंपन्यांना नवीन प्रॉडक्ट्स विकायचे असतात. जर तुम्हाला घड्याळ बनवणारी एच एम टी (HMT ) कंपनी माहित असेल तर त्यांचे घड्याळ इतके चांगले होते की, ते कधी खराब च होत नव्हते. आणि त्यामुळे त्या कंपनीला नवीन सेल्स मिळायचा नाही. त्यांचा बिझनेसच व्हायचा नाही. आणि परिणामी ती कंपनीचं लयाला गेली. म्हणून प्लॅन ऑबसेलेन्स हा सध्याचा नवीन फंडा आहे. आजकाल सर्वच कंपन्या वापरतात. आणि ते एखादं प्रॉडक्ट लाँच करण्याआधीच ठरवतात की हे किती वर्ष प्रॉडक्ट मार्केटमध्ये असलं पाहिजे. आणि त्याला अपग्रेड करण्यासाठी नवीन प्रॉडक्ट लाँच करतात. उदाहरणार्थ अँपल आय फोन. आय फोन ५, ६ आणि आता आय फोन १० सुद्धा लाँच झाला. हे असं दर एक किंवा दोन वर्षानंतर नवनवीन प्रॉडक्ट अपग्रेड करून लाँच करत असतात. कारण त्यांना मागचं प्रॉडक्ट ओबसोल्यूट करायचं असतं. म्हणून ते प्लॅन ऑबसेलेन्स करतात. मित्रांनो तुम्ही तुमच्या बिझनेसमध्ये यापैकी नक्की काही करत आहात का? तुम्ही नक्की ऍक्टिव्ह किंवा पॅसिव्ह इन्कम वर भर देताय का? जर तुम्ही ऍक्टिव्ह इन्कम वर भर देत आहात तर तुम्ही तुमच्याच बिझनेसमध्ये नोकरी करत आहात. आणि जर तुम्हाला खरंच तुमचा बिझनेस मोठा करायचा असेल तर पॅसिव्ह इन्कम वर भर देणं गरजेचं आहे. तुमच्याकडे रिकरिंग रेव्हेन्यू स्ट्रीम असेल तर अगदी चांगलं. रेझर अँड ब्लेड बिझनेस मॉडेल असेल तरीही चांगलं. आणि जर तुमच्या बिझनेसच प्लॅन ऑबसेलेन्स असेल तर ते नक्की करा, जेणेकरून तुम्हाला भविष्यामध्ये सुद्धा सेल मिळेल. एकदाच बनवून एकदाच विकून तुम्हाला तुमची कंपनी भविष्यामध्ये मोठी करता येणार नाही. तर मित्रांनो या काही छोट्या टिप्स उद्योजकांसाठी उपयोगी ठरतील आणि त्या तुम्हाला आवडतील याची खात्री आहे. ऑल द बेस्ट ! धन्यवाद ! Enterpreneur म्हणजे नक्की काय?Enterpreneur,Bussinessmanआणि Freelancer यामधील फरक.. खरं तर Enterpreneur हा शब्द बऱ्याच ठिकाणी वेगवेगळ्या संदर्भात वापरला जातो. काही लोकांच्या मते जो बिझनेसमॅन/Bussinessman आहे, ज्यांनी बिझनेस सुरु केला आहे किंवा काही लोकांच्या मते कोणी नवीन सुरु केला आहे किंवा नवीन इनोव्हेशन म्हणजे शोध केलेले आहे मग त्याच रूपांतर बिझनेसमध्ये केलं आहे, तो Enterpreneur आहे. परंतु Enterpreneur ची कोणती व्याख्या म्हणजे डेफिनेशन असावी यावर मोठे वादविवाद आहेत. त्यामुळे अजूनही सर्वमान्य अशी वाख्या अजून बनली नाही. परंतु मला पटलेली एक व्याख्या आहे आणि ती म्हणजे "हार्वर्ड बिझनेस स्कूल" ची Entrepreneurship is the persuit of opportunity without regard to रिसोर्सेस. यातले दोन शब्द महत्वाचे आहेत, persuit of opportunity आणि without regard to resources. Enterpreneur म्हणजे अशी व्यक्ती जी कुठल्याही अपॉर्च्युनिटी / opportunity म्हणजेच संधीच्या शोधात असते, त्याचा सतत पाठपुरावा करते. नेहमी संधी शोधून काढते आणि ती पूर्ण करते without regard to resources म्हणजे त्याच्याकडे मॅनपॉवर, संपत्ती, इन्व्हेस्टमेंट किंवा अनुभव नसेल तरीही परंतु एखादी कल्पना , संधी शोधल्यानंतर त्याच्यावर ते तोपर्यंत काम करतात जोपर्यंत ते यशस्वी होत नाही. आणि त्या संधीला वास्तवात उतरवत नाही तोपर्यंत जे काम करता आणि काही रिसोर्सेस म्हणजे साधनं नसतानाही तरीही ते काम करून आपलं ध्येय प्राप्त करतात त्यांना Enterpreneur म्हणतात. उदाहरणार्थ, कामथ ग्रुप ऑफ हॉटेल चे विठ्ठल कामत. विठ्ठल कामत यांच्या वडिलांचे मुंबईमध्ये एक हॉटेल होते. तर विठ्ठल कामत यांनी जर तेच हॉटेल पुढे चळवळ असत तर ते Enterpreneur नसते तर ते एक बिझनेसमॅन असते. कारण त्यांनी चालू असलेला बिझनेस नवीन सुरु केला., त्यांनी कोणतीही नवीन संधी पहिली नाही, रिसोर्सेस आधीच त्यांच्याकडे होते. परंतु विठ्ठल कामत यांनी तसं न करता स्वतः च छोटंसं हॉटेल असून सुद्धा फाईव्ह स्टार इकोफ्रेंडली हॉटेल बनवायचं स्वप्न पाहिलं आणि कुठल्याही प्रकारचे रिसोर्सस नसताना त्याकाळी स्वतःकडे इतकी इनव्हेसमेंट म्हणजे गुंवणूक नसताना देखील त्यांनी ते स्वप्न पाहिलं आणि त्या स्वप्नाचा पाठलाग केला आणि ते शेवटी पूर्ण केलं, म्हणून विठ्ठल कामत ते Enterpreneur आहेत. अशाप्रकारे आपण बिझनेसमॅन आणि Enterpreneur यांच्यातील फरक बघितला. सर्व बिझनेसमॅन हे Enterpreneur असतीलच असे नाही, परंतु सर्व Enterpreneur हे बिझनेसमॅन असतात. आणखी एक गोष्ट लक्षात घेण्यासारखी म्हणजे फ्रीलान्सर जे सर्विस देतात ते Enterpreneur नसतात. फ्रीलान्सर/Freelancer म्हणजे कंसल्टंटकिंवा ट्रेनर असतात ते Enterpreneur नसतात कारण ते त्यांचा वेळ देऊन त्याचे पैसे घेतात. कंसल्टंट, ट्रेनर किंवा वेब डिझाइनर यांचा वेळ ते वेगवेगळ्या कंपनीशी करार करून त्यांना काम देतात, परंतु एकच सर्विस ते परत परत विकत असतात आणि सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे त्यांचं ऍक्टिव्ह इनकम असते म्हणजे ते स्वतः त्यात काम करत नाही तोपर्यंत त्यांना पैसे मिळत नाही. त्यामुळे फ्रीलान्सर/ Freelancer हा एक नोकरीचाच एक प्रकार आहे फक्त त्यांच्यामध्ये फ्लेक्सिबिलिटी आहे. नोकरीमध्ये आपण इतरांना सर्विसेस विकतात. Freelancer मध्ये त्याला जेव्हावाटते तेव्हा तो इतरांना सर्विस देतो. अशाप्रकारे नोकरी आणि फ्रीलान्सर/Freelancer मधला हा फरक आहे. त्यामुळे हा Enterpreneur आणि फ्रीलान्सर/Freelancer या दोनही गोष्टी वेगवेगळ्या आहेत. मला खात्री आहे की, Enterpreneur म्हणजे नक्की काय हे तुम्हाला कळले असेल. ऑल द बेस्ट. धन्यवाद ! उद्योजक म्हणजे Enterpernuer कसा विचार करतात आणि NonEnterpernuer म्हणजे उद्योग न करणारे कसा विचार करतात या दोघांमधे मुलभूत फरक आहे.मग यशस्वी उद्योजक Enterpernuer होण्यासाठी नक्की कोणत्या गोष्टींचा विचार केला पाहीजे ते आपण पाहू.
*गोष्टी करून शिका:* साधारणतः आपल्याला जेव्हा एखादं काम करायचं असतं तेव्हा आपण त्याबद्दल माहिती गोळा करतो किंवा त्याबद्दल ज्ञान मिळवतो. पण उद्योजक मात्र तसं करत नाही ते एखादी गोष्ट आधी करून बघतात, त्यातून शिकतात आणि मग पुढे जातात. *परिणामांवर लक्ष केंद्रित करणे :* आणखी एक महत्वाचा फरक म्हणजे उद्योजक एखाद्या गोष्टीवर फोकस करतात आणि तिथपर्यंत फोकस करतात जिथपर्यंत त्यातून काही रिजल्ट मिळत नाही. उद्योजकांना पगार मिळत नसतो. पगार म्हणजे आपण जे काही महिनाभर काम करतो त्याचा आपल्याला मोबदला किंवा पगार मिळत असतो. आपल्या जे काही प्रयत्न करतो त्यावर पगार मिळतो, अंतिम रिजल्टवर पगार मिळत नाही. उद्योजकांचा मात्र तसं नसत. जोपर्यंत अंतिम रिजल्ट मिळवत नाही, साध्य करत नाही तो पर्यंत त्यांचा पगार मिळत नसतो. हा एक मुख्य फरक आहे. आणि हा एक रिव्हर्स माईंडसेट आहे. *गोष्टी पूर्ण करा:* उद्योजक इतरांकडून काम करून घेतात. तुम्हाला लक्षात असेल की शाळेत किंवा कॉलेजमध्ये असताना, आपल्याला सर्व काम स्वता:हून कसं करायचं किंवा स्वतःहून काम केलेलं किती चांगलं असतं यावर भर दिला जायचा, परंतु हे मूळतः खूप विरुद्ध आहे. उद्योजकाला स्वतःहून काम न करता इतरांकडून करून चांगल्या पद्धतीने करून घेता आले पाहिजे. त्यासाठी त्यांना पब्लिक सोबत चांगले रिलेशनशिप बनावता आली पाहिजे. *रिस्क/ धोका घ्या :* उद्योजक नेहमीच रिस्क घेण्यात माहीर असतात, हे नेहमीच रिस्क घेण्यासाठी तयार असतात. ते रिस्क घेतात आणि रिस्क घेणं म्हणजे अंधारात उडी मारण्यासारखं नसतं. जेव्हा ते रिस्क घेतात त्यावेळी ती कॅलक्युलेट करून घेतलेली रिस्क असते, त्यांना माहित असते की ते काय करत आहेत आणि ते का करत आहेत. त्यासाठी व्हिजन अतिशय महत्वाचे आहे. आणि त्याला जोडूनच एक भाग आहे आणि तो म्हणजे व्हिजन. *व्हिजन :* उद्योजकाला एक व्हिजन असतं. व्हिजन म्हणजे काय तर लांब किंवा दूर पाहण्याची दृष्टी. जो रिजल्ट येणार आहे किंवा जे साध्य करायचे आहे, ते उद्योजकाच्या डोक्यात आधीच असते. जस एखादा शिल्पकार दगडामध्ये मूर्ती कोरत असताना त्या दगडामध्ये मूर्ती फक्त त्यालाच दिसत असते. आणि उरलेला भाग तो काढून टाकत असतो. त्यावेळी ती मूर्ती इतरांना सोडून फक्त त्या शिल्पकारालाच दिसत असते. उद्योजकाच पण तसच आहे, त्याला ते व्हिजन दिसत असते. जे इतरांनी तिकडे पाहिलं तरी त्यांना दिसत नाही. मी जे साध्य करणार आहे किंवा जे काही मिळवणार आहे ते त्याचं स्वप्न आणि ध्येय असतं. आणि ते त्याच्या नजरेसमोर स्पष्ट असते, इतरांना ते नसतं. आणि ते व्हिजन लक्षात ठेवून जे मार्गक्रमण करत असतात तेच खरे उद्योजक असतात. आणि एक चांगली गोष्ट म्हणजे या सर्व बाबी आपल्याला शिकता येतात, आपल्या स्वभावामध्ये बदल आणता येतात आणि त्यामुळे कोणीही उद्योजक बनू शकतो. जर आता मी सांगितलेल्या या काही गोष्टी ध्यानात ठेवून त्यानुसार मार्गक्रमण केला किंवा त्यानुसार विचार पद्धतीमध्ये, आपल्या माईंडसेट आणि आपल्या स्वभावामध्ये बदल केला तर नक्कीच कोणीही उद्योजक बानू शकतो. Marathi business traning- कोणता व्यवसाय करावा हे माहित नसताना सुरुवात कशी करावी ? बिझनेस किंवा उद्योक कसा करावा ? किंवा मुळात सुरुवातच कशी करावी ? हे माहित नसते. काही लोकांना तर माहीतच नसते की, त्यांचा इंटरेस्ट एरिया काय आहे , प्रॉडक्ट कसं ठरवायचं हे सुद्धा माहित नसते, उद्योक सुरू करण्यासाठी किती भांडवल गुंतवावे लागेल माही नसते. त्यामुळे अशा लोकांसाठी एक उद्योक सुरु करण्याचा उत्तम मार्ग सांगणार आहे. आणि मला याची खात्री आहे की तुम्हाला ते नक्कीच आवडेल. तुमची आवड कशात आहे ते शोधा: तुम्हाला आता असं वाटेल की सगळीच माणसे असं सांगतात की तुमची आवड कशात आहे ते शोधा, पण म्हणजे ते नक्की काय आहे. आपल्याला आवड किंवा आपली रुची ज्या प्रॉडक्ट मध्ये आहे किंवा ज्या बिझनेस बद्दल आपल्याला आत्मीयता वाटते किंवा आपल्याला ते काम करताना बरं वाटतं, आनंद मिळतो त्यामध्ये काम करण्यासाठी हे का शोधणं गरजेचं आहे, तर तुम्ही तसं शोधलं नाही तर बिझनेसमध्ये जेव्हा वाईट वेळ येईल , किंवा तुंगला ग्राहक मिळणार नाही, तुमच्यावर कर्ज येईल. तेव्हा बिझनेसमध्ये अशा गोष्टी होत असताना त्यावेळी तुमच्याकडे सय्यम, प्रेरणा राहिली पाहिजे की, रोज सकाळी उठून परत तेच काम करण्यासाठी त्याच व्यवसायात जाण्याची. जर तुम्ही फक्त पैसे कमावण्यासाठी बिझनेस करत असाल आणि तुमचं त्या बिझनेस मध्ये पॅशन म्हणजे आवड नसेल तर तुम्हाला त्यामध्ये लवकर कंटाळा येईल आणि तो बिझनेस सोडून द्यावासा वाटेल. असं होऊ नये म्हणून तुमची ज्यात आवड असेल, तुम्हाला जे जमत असेल असा बिझनेस शोधा. आणि फक्त तुमची आवड शोधा. सेल्स : अजून बिझनेस सुरु करू नका. बिझनेस सुरु न करता तुम्हाला ते जे आवडत किंवा प्रॉडक्ट जे तुम्ही निवडले आहे, त्या प्रॉडक्टमध्ये जाऊन सेल्स करा. आता सेल्स कसा करणार, आता जे प्रॉडक्ट तुम्ही निवडलत तर ते प्रॉडक्ट तुमचं स्वतःच तर नाही. म्हणून मग तुम्ही तुमचे जे स्पर्धक आहेत त्या व्यवसायामध्ये त्यांच्याकडे जा किंवा तत्सम विकणाऱ्या लोकांकडे तुम्ही नोकरी करा किंवा कमिशन वर सेल्स करा. पण सेल्स करणं अतिशय महत्वाचं आहे. जो पर्यंत तुम्ही सेल्स करत नाही तोपर्यंत तुम्हाला बिझनेस बद्दलच्या मागच्या गोष्टी तुम्हाला समजत नाही. सेल्स जेव्हा आपण करता तेव्हा तुम्ही तुमच्या ग्राहकांसोबत बोलता, आपले ग्राहक काय विचार करतात, तो प्रॉडक्ट का विकत घेतात, त्याची प्राईज पॉईंट काय आहेत, त्यांना काय आवडतं किंवा काय नाही आवडतं या सगळ्या गोष्टी तुम्ही शिकू शकता. आणि त्या गोष्टी तुम्ही तुमच्या बिझनेस मध्ये वापरू शकता. परंतु हे शिकण्यासाठी तुम्हाला कोणी दुसरा व्यक्ती पैसे देतोय करणं तुम्ही त्याच्याकडे सेल्सचा जॉब करत आहात. त्यामुळे दुसरा कोणता जॉब करू नका फक्त सेल्सचा अगदी पगार नाही दिला तरी चालेल किंवा मग तुम्ही पार्ट टाइम हा जॉब करा कारण तुम्हाला त्यातून काही गोष्टी शिकून व्यवसाय सुरु करायचा आहे. परंतु तुम्ही त्या व्यवसायात जाणार आहात त्या व्यवसायाचा, त्या उत्पन्नाचा त्या प्रॉडक्टच्या सेल्सचा अनुभव घेणे खूप महत्वाचं आहे. स्पर्धकांकडून शिका : एकदा तुम्ही सेल्सचा अनुभव घेतलात कि तुम्हाला ते कळेल की ते प्रॉडक्ट तुम्हाला आवडतं की नाही किंवा तो व्यवसाय जमेल की नाही.तुमचं ग्राहकांसोबत बोलणं होईल, त्यांची प्राईज पॉईंट कळतील आणि तुम्हाला मार्केट कसं आहे याचा अंदाज येईल, आणि तुम्हाला आत्मविश्वास येईल की त्या व्यवसायात जायचं की नाही. हे ठरवण्यासाठी तुम्ही त्यासाठी ३ ते ४ महिने एका स्पर्धकाकडे काम करा त्यानंतर पुन्हा दुसऱ्या स्पर्धकाकडे ३ ते ४ महिने काम करा. तिथे तुम्हाला कायमचे काम करायचे नाही. तिथे फक्त अनुभव घ्यायचा. अशाप्रकारे साधारतः वर्षभर वेगवेगळ्या कंपन्यांमध्ये काम करून अनुभव घ्या. आणि त्यानंतर तुम्ही तुमचा बिझनेस सुरु करण्यासाठी पूर्णपणे तयार झाला असाल. तुम्हाला कुठल्या कोर्सची आवश्यकता नाही. सुरुवात तुम्हीच तुमची करू शकता. मला खात्री आहे की, या टिप्स वापरून तुम्ही तुमच्या बिझनेसची सुरुवात कराल. निदान कुठून सुरुवात करायची, कशी सुरुवात करायची ते तरी तुम्हाला कळेल. आणि त्यानंतर तुम्ही यशस्वी उद्योजक होण्याच्या मार्गावर मार्गक्रमण करायला सुरुवात कराल. ऑल द बेस्ट ! धन्यवाद. मित्रांनो,आज या video मध्ये आपण जाणुन घेणार आहोत Enterpreneurship myth-उद्योगजकते बद्दलचे गैरसमज.उद्योगजकते बद्दल आपल्या समाजामध्ये,आपल्या मनामध्ये काही गैरसमज पसरलेले आहेत....ते कय आहेत आणि ते कसे चुकीचे आहेत ते आपण बघुया.
१. You are born an Entrepreneur: म्हणजेच उद्योजक हा जन्माला यावा लागतो, तो जन्मापासूनच उद्योजक असतो. परंतु मित्रांनो ते माझ्यामते साफ खोटं आहे. बरीच अशी मला तुम्हाला उदाहरणे देता येतील, ज्यांना वयाच्या ३०, ४० किंवा ५० व्य वर्षापर्यंत उद्योजकतेचा गंध ही माहित नव्हता. कधीतरी आयुष्यात एखादी कल्पना सुचली आणि मग त्या कल्पनेवर काम करून मग ते उद्योजक बनले. असं मुळीच नाहीये कि अगदी शाळेत असतानाच माणूस तयारी करतो की, मला उद्योजकच व्हायचं आहे. हिंदी चित्रपटात तास चालत पण प्रत्यक्षात मात्र कधी तसं होत नाही. खरंतर बरेच उद्योजक तुम्ही पहिले असतील जे आपल्या भाषणामध्ये, इंटरव्युव्ह, आपल्या आत्मचरित्रामध्ये आपल्या बालपणाचे किस्से सांगतात, त्यानंतर त्यापासून आपण पुढे कसं डेव्हलप होत गेलो ते सांगतात. त्यावरून तुम्हाला असं वाटणं साहजिकच आहे की लहानपणापासूनच ही व्यक्ती हुशार होती आणि लहानपानापासूनच त्यांच्यात उद्योजकतेची कौशल्य होती. परंतु मित्रांनो , हे सगळे काँनेक्टिव्हिटी डॉट्स असतात, जेव्हा एखादा यशस्वी माणूस आपल्या जुन्या आठवणी, आपल्या भूतकाळाकडे बघतो तेव्हा त्याला असे काही डॉट्स दिसतात की ते जोडून ती ही स्टोरी बनवतो. आणि मीडियाला अशाच गोष्टी जास्त आवडतात, आणि त्या अगदी तश्याच छापल्या देखील जातात. आणि त्या लोकप्रिय देखील होतात. म्हणूनच कदाचित तो गैरसमज पसरलेला आहे. परंतु मुळात तसं काहीच नाही. त्यांचं बालपणही आपल्यासारखच असत. आता आपण ही मागे वळून पाहिलं आणि त्याच अवलोकन केलं तर आपल्या भूतकाळामध्ये अशा काही गोष्टी झाल्या असतील किंवा अशा काही गोष्टी आपल्याला शिकायला मिळाल्या असतील. त्या जर तुम्ही पाहिल्यात आणि त्यातून काही शिकलात तर ते तुम्हाला उद्योजकतेकडे किंवा जीवनात यशस्वी होण्याकडे प्रेरित करणाऱ्याच असतील. २. Entrepreneur should be talented : दुसरा गैरसमज जो आहे की एन्त्रेप्रेनेर हा टॅलेंटेड किंवा हुशार असावा. परंतु जर तसं असत तर लहानपणी शाळेत असताना किंवा कॉलेजमध्ये असताना तुमच्या वर्गात जो कोणी पहिला येणार मुलगा किंवा मुलगीच आज सगळ्यात मोठे उद्योजक झाले असते. परंतु तसे नाहीये. तर उद्योजकाने स्मार्ट असणे गरजेचे आहे. स्मार्ट आणि टॅलेंटेड मध्ये फरक आहे. उद्योजकाला कळलं पाहिजे की, आपल्याला नक्की कुठल्या स्मार्ट माणसांकडून किंवा इंटेलिजन्ट माणसांकडून काम करून घेता आले पाहिजे. खरा उद्योजक हा महेंद्रसिंह धोनी सारखा असतो. जो भारतीय क्रिकेट संघाचा कप्तान आहे. त्याच्याकडे सचिन तेंडुलकर सारखा बॅट्समन आहे आणि त्याच्याकडे झहीर खान सारखा बॉलर देखील आहे. ते सगळे आपापल्या खेळामध्ये , कौशल्यामध्ये पारंगत किंवा एक्स्पर्ट आहेत. परंतु त्यांच्या कडून योग्य काम कसं करून घ्यायचं हे कप्तानच काम असतं. उद्योजकच पण तसंच असतं. फायनान्स, सेल्स, आणि मार्केटिंगमध्ये हुशार माणसे खूप आहेत, त्यांना एकत्र आणून त्यांच्याकडून काम करून घेणं हे महत्वाचं काम आहे. एखाद्या ऑर्केस्ट्रा चा ट्रेनर किंवा कंडक्टर असतो , त्याच काम जे आहे अगदी तेच काम एन्त्रेप्रेनेरच असतं. त्यामुळे एन्त्रेप्रेनेर स्वतः टॅलेंटेड किंवा हुशार असणे गरजेचे नाही, परंतु स्मार्ट असणे गरजेचे आहे. त्याला कळलं पाहिजे की कोणत्या व्यक्तीकडून कसं काम करून घेता येईल. ३. Entrepreneur should have money : तिसरा गैरसमज जो आपल्याला उद्योजकते बद्दल ऐकायला मिळतो तो म्हणजे तुमच्याकडे खूप पैसा म्हणजे इन्व्हेस्टमेंट पाहिजे, तरच बिझनेस होतो. परंतु असे खूप एन्त्रेप्रेनेर आहेत त्यांनी हे सिद्ध केलं आहे की कुठल्याही इन्वेस्टमेंटशिवाय , स्वतः कडे जास्त पैसे नसताना, आणि कुठलीही आर्थिक ताकद पाठीशी उभी नसताना देखील एखादी चांगली कल्पना चांगल्याप्रकारे राबवली किंवा सत्यात उतरवली तर बिझनेस मोठा होतो. आणि मग त्यात इन्व्हेस्ट करणारे देखील सापडतात. आता सॅम वॉल्टनच उदाहरण घेऊयात. वॉलमार्ट हि जगातील सर्वात मोठी रिटेल सेल्स चालू केली. तेव्हा त्या सॅम वॉल्टन कडे रिटायरमेंटला सापडलेले तेवढेच पैसे होते. त्यांनी ते त्यांच्या उतार वयात केलं तेव्हा त्यांची रेटायर्मेंट झाली होती. वॉल्टन यांनी या वयात आणि ते हि कमी पैशात एवढी मोठी चैन उभारली. जर भारतामधलं उदाहरण घ्यायचं झालं तर फ्लिपकार्ट. फ्लिपकार्टने केवळ ४ ते ५ लाख त्यांच्याकडे सुरुवातीला इन्व्हेस्टमेंट होती आणि त्यातून त्यांनी बिझनेस उभा केला. आणि आज बघा फ्लिपकार्ट कुठे पोचली आहे. उद्योगासाठी पैसा असणे किंवा उद्योग सुरु करण्याआधी पैसा असणे हे चुकीचे आहे, हा केवळ एक गैरसमज आहे. उद्योगासाठी पैसा लागतो पण तो उद्योग वाढवण्यासाठी लागतो. आणि ते मिळवण्याचे खूप सारे प्रकार किंवा मार्ग उपलब्ध आहेत. असं नाही की, आज ज्याच्याकडे पैसा आहे तोच फक्त एन्त्रेप्रेनर किंवा बिझनेसमॅन बनू शकतो. तर मित्रानो हे गैरसमज जर तुमच्या मनात असतील तर ते काढून टाका. उद्योजकता हि कोणाचीही बांधिलकी नाही. एक चांगली कल्पना , त्याच्यावर काम करण्याची जिद्द आणि हिम्मत आणि कधीही न कंटाळता न घाबरता , मागे न पडता सतत त्याच गोष्टीचा पाठपुरावा केलात तर तुम्ही देखील एन्त्रेप्रेनर बनू शकता आणि जरूर बना. ऑल द बेस्ट. धन्यवाद ! नमस्कार मित्रांनो, नेटभेट तर्फे २७ ऑक्टोबर रोजी, संध्याकाळी ५ वाजता “सोशल मिडीया मार्केटिंग” संबंधी तुमच्या प्रश्नांची उत्तरे देणारा Facebook Live कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. या चर्चासत्रात सलील सुधाकर चौधरी यांनी बऱ्याच प्रश्नाची उत्तरे देखील दिली. सोशल मीडियाचा वापर करून जास्तीत जास्त ग्राहक कसे मिळवायचे हे देखील सांगण्यात आले.
मित्रांनो आजच्या स्पर्धात्मक युगात आपले उत्पादन आणि सेवा जास्तीत जास्त ग्राहकांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी “सोशल मिडीया “ एक सर्वोत्कृष्ट माध्यम आहे हे सर्वांनाच ठाउक आहे. सोशल मिडीया म्हणजे केवळ तरुणांसाठीचा टाईमपास नसून एक अत्यंत प्रभावशाली बिझनेस टूल आहे. एवढच नव्हे तर सोशल मिडीया मार्केटींग केवळ बलाढ्य कंपन्यांकरीता नसून स्टार्टअप्स आणि लघु/मध्यम उद्योगांसाठीही तेवढाच किंबहूना जास्त उपयुक्त आहे. सोशल मिडीयाचे तंत्र अवगत करुन प्रत्येकाला अत्यंत कमी "बजेट" मध्ये आपल्या व्यवसायासाठी ग्राहकांची एक न संपणारी पाईपलाईन तयार करता येईल. म्हणूनच नेटभेटने आयोजित केलेला “सोशल मिडीया मार्केटिंग” संबंधी तुमच्या प्रश्नांची उत्तरे देणारा Facebook Live कार्यक्रम ! तुम्हाला कसा वाटला ते जरूर कळवा. धन्यवाद, टीम नेटभेट नेटभेट इलर्निंग सोल्युशन्स मातृभाषेतून शिकूया, प्रगती करूया ! www.netbhet.com नमस्कार मित्रांनो, नेटभेट तर्फे १९ ऑक्टोबर रोजी, संध्याकाळी ५ वाजता प्रसिद्ध इमेज सल्लागार "रुपाली गौतम" यांच्यासोबत फेसबुक लाईव्ह चर्चा केली. मित्रांनो या चर्चेमध्ये एक चांगली इमेज बनवण्यासाठी, लोकांवर आपली छाप पाडण्यासाठी, आणि प्रसंगानुरूप कसा पेहराव असावा, कसं वागावं या महत्त्वाच्या गोष्टी आपल्याला मराठीतून शिकायला मिळाल्या. या चर्चेदरम्यान रुपाली मॅडम यांनी बऱ्याच प्रश्नांची उत्तरे देखील दिली. |